Patron Szkoły

Eliza Orzeszkowa – Z Pawłowskich urodziła się 6 czerwca 1841r. w Milkowszczyźnie pod Grodnem. Pochodziła z bogatej rodziny ziemiańskiej i wychowywała się w atmosferze tradycji oświeceniowej, którą kultywował jej ojciec. Uczyła się na pensji sakramentek w Warszawie, gdzie zaprzyjaźniła się z Marią Wasiłowską, późniejszą Konopnicką. W roku 1859 wydano Elizę za mąż za bogatego właściciela majątku Ludwinów – Piotra Orzeszkę. Mieszkała tam do upadku powstania styczniowego, w czasie którego pomagała powstańcom, m.in. ukrywała i przewiozła do granicy Królestwa Polskiego ostatniego dyktatora powstania, Romualda Traugutta. W 1865r. Ludwinów został skonfiskowany, a Piotr Orzeszko skazany na zesłanie w głąb Rosji. Orzeszkowa wbrew patriotycznemu zwyczajowi, nie towarzyszyła mężowi. Wróciła do rodzinnej Milkowszczyzny i po unieważnieniu nieudanego małżeństwa w roku 1869 zamieszkała w Grodnie. Żyjąc samotnie, pozbawiona środowiska intelektualnego, podjęła olbrzymią pracę samokształceniową oraz rozpoczęła działalność literacką i publicystyczną, wiążąc się z obozem młodych pozytywistów. W latach 1879 – 1882 pisarka była współwłaścicielką księgarni wydawniczej w Wilnie. Jej zamierzeniem było utrwalenie polskości w tej części zaboru rosyjskiego poprzez dotarcie do masowego czytelnika. Plany te zostały pokrzyżowane przez władze carskie – księgarnię zlikwidowano , a Orzeszkową poddano na trzy lata nadzorowi policyjnemu. W roku 1984 pisarka poślubiła adwokata Stanisława Nahorskiego, z którym od wielu lat pozostawała w bliskim związku. W tym czasie coraz bardziej ugruntowywał się jej autorytet. W latach 1891 i 1906 obchodzono jej jubileusze pisarskie. Była też dwukrotnie kandydatką do Nagrody Nobla (1905 i 1909). W ostatnich latach życia prowadziła żywą działalność oświatowo – filantropijną. Zmarła 18 maja 1910r. w Grodnie, a jej pogrzeb – mimo zakazów władz carskich – stał się wielką manifestacją. Jako pisarka Orzeszkowa debiutowała „Obrazkiem z lat głodowych” wydanym w 1866r. na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”. W jej twórczości można wyodrębnić trzy okresy. Pierwszy z nich wiąże się ściśle z wczesną fazą pozytywizmu, a pochodzą z niego m.in. powieści: „Pan Graba”, „W klatce”, „Pamiętnik Wacławy” i najgłośniejsza wówczas „Marta”. W utworach tych dominują problemy emancypacji kobiet i rozwoju cywilizacyjnego. Drugi okres twórczości jest w pełni dojrzały, co widać w rozszerzeniu tematyki, pogłębieniu portretu postaci i krytycznym spojrzeniu na rzeczywistość. W tym okresie powstają powieści „Meir Ezofowicz”, „Niziny”, „Dziurdziowie”, „Nad Niemnem”, „Cham”. Równolegle do powieści powstały liczne nowele, zgromadzone później w trzech tomach. Do najbardziej znanych należą: „A… B… C…”, „Tadeusz”, „Dobra pani”. Ostatni okres twórczości Orzeszkowej rozpoczął się po roku 1890. Pisarka zwraca się teraz ku zagadnieniom moralnym i religijnym, skupia się na problematyce psychologii jednostki, co zbliża ją do prądów modernistycznych. Powstają powieści: „Dwa bieguny”, gdyby jej emocjonalny „powrót” do czasów powstania styczniowego. Autorka dała tu szeroki obraz ówczesnego społeczeństwa oraz zestawiła ze współczesnością dawne ideały demokratyczne i narodowe. Szczególne walory tej powieści to: zaakceptowanie wartości patriotyzmu i pracy, piękno opisów przyrody, głęboki demokratyzm.